ข่าวการระงับการฉีดวัคซีน COVID-19 ของ AstraZeneca ในไทยที่เตรียมจะฉีดเข็มแรกให้กับนายกรัฐมนตรีถูกเลื่อนจากกำหนดการเดิมคือ ในวันที่ 12 มี.ค. ทำให้เป็นที่พูดถึงในวงกว้าง ต่อเนื่องมาจากข่าวการเสียชีวิตของผู้ที่ได้รับการฉีดวัคซีนของ AstraZeneca โดยที่หลาย ๆ ประเทศในยุโรปก็ประกาศระงับใช้วัคซีนตัวนี้ชั่วคราวเช่นกัน
แต่จริง ๆ แล้ว ก็ไม่ใช่ทุกประเทศในยุโรปที่ออกมาประกาศระงับการฉีดวัคซีนของ AstraZeneca มีเพียงเดนมาร์ก ไอซ์แลนด์ นอร์เวย์ อิตาลี เอสโตเนีย ลัตเวีย ลักเซมเบิร์ก ลิทัวเนีย และบัลแกเรีย ที่ระงับก่อนก็เพราะกังวลเรื่องผลข้างเคียงของวัคซีน แต่อีกหลายประเทศก็ยังเดินหน้าฉีดต่อไป ส่วนไทยเองก็ประกาศระงับการฉีดวัคซีนของ AstraZeneca แล้วเช่นกัน
จากข่าวการเสียชีวิตของผู้ที่ฉีดวัคซีนของ AstraZeneca และการระงับการฉีดวัคซีนนี้ชั่วคราว เราจะได้ยินคำว่า “ภาวะลิ่มเลือดอุดตัน” อาการนี้คืออะไร อันตรายแค่ไหน ถึงทำให้หลาย ๆ ประเทศถึงขั้นออกมาประกาศระงับการใช้วัคซีนชั่วคราว Tonkit360 จะอธิบายให้ฟัง
การไหลเวียนของเลือดในระบบไหลเวียนโลหิต
ในสัตว์มีกระดูกสันหลัง จะมีการไหลเวียนโลหิตแบบปิด ซึ่งการไหลเวียนลักษณะนี้ เลือดจะไม่ไหลออกไปนอกหลอดเลือด (เส้นเลือด) ซึ่งหลอดเลือดนั้นประกอบด้วยหลอดเลือดแดง หลอดเลือดดำ และหลอดเลือดฝอย โดยหลอดเลือดแดง (artery) จะเป็นหลอดเลือดที่ลำเลียงเลือดออกจากหัวใจไปยังทุกส่วนของร่างกาย ส่วนหลอดเลือดดำ (vein) เป็นหลอดเลือดที่ลำเลียงเลือดกลับเข้าสู่หัวใจไม่ว่าจะจากส่วนไหนของร่างกาย
เมื่อหลอดเลือดดำลำเลียงเลือดกลับเข้าหัวใจห้องขวาแล้ว หัวใจจะทำหน้าที่ส่งเลือดไปฟอกที่ปอด หรือก็คือการนำเอาเลือดที่มีออกซิเจนต่ำไปผ่านกระบวนการเติมออกซิเจน หลังจากเติมออกซิเจนแล้ว เลือดที่มีออกซิเจนสูงจะไหลกลับเข้าหัวใจห้องซ้าย และลำเลียงผ่านหลอดเลือดแดงไปยังทุกส่วนของร่างกายอีกครั้งและอีกครั้ง การทำงานจะวนไปแบบนี้ตลอดชีวิต ตราบใดที่หัวใจยังคงเต้นอยู่
แต่ภาวะลิ่มเลือดอุดตันจะเกิดขึ้นในหลอดเลือดดำ ซึ่งจะไม่เกิดขึ้นในภาวะที่ร่างกายปกติดี แต่จะเกิดขึ้นเมื่อมีปัจจัยที่ทำให้เลือดแข็งตัวง่ายกว่าปกติ ทำให้เลือดส่วนที่แข็งตัวกลายเป็นลิ่มไปอุดกั้นขวางทางเดินของเลือดในหลอดเลือดดำ เลือดจึงไหลเวียนไม่สะดวก บริเวณที่มักพบภาวะลิ่มเลือดอุดตันมักจะเป็นหลอดเลือดดำที่ขา หากอุดตันมาก ๆ จนเลือดไม่สามารถไหลเวียนผ่านได้ จะเกิดภาวะเลือดคั่ง ทำให้ขาบวม มีอาการปวด
ดังนั้น ภาวะลิ่มเลือดอุดตัน (Venous Thromboembolism) ก็คือ การเกิดลิ่มเลือดขึ้น ณ บริเวณใดบริเวณหนึ่งของหลอดเลือดดำในร่างกายนั่นเอง
แต่ในกรณีที่อันตรายอย่างเฉียบพลัน คือการที่ลิ่มเลือดเหล่านี้ไม่ได้อุดตันแค่บางบริเวณ แต่เกิดหลุดเข้าไปตามกระแสเลือด ในเมื่อหลอดเลือดดำมีทิศทางการไหลของเลือดเข้าสู่หัวใจ ทำให้ลิ่มเลือดนี้หลุดเข้าไปด้วย ถ้าลิ่มเลือดนั้นมีขนาดใหญ่ จะไปอุดกั้นบริเวณหัวใจห้องขวา ทำให้เลือดเข้าสู่หัวใจไม่ได้ (และออกไม่ได้เพราะไม่มีเลือดเข้ามา) จึงไม่เลือดส่งไปที่ปอด ไม่มีเลือดไหลกลับมาที่หัวใจห้องซ้าย ระบบการไหลเวียนโลหิตเลือดจึงล้มเหลว ผู้ป่วยอาจช็อก และเสียชีวิตได้ถ้ารักษาไม่ทัน
เกี่ยวอะไรกับวัคซีน AstraZeneca
จากการที่ในต่างประเทศหลายประเทศ พบผู้ที่เสียชีวิตด้วยภาวะลิ่มเลือดอุดตัน หลังจากที่มีประวัติการฉีดวัคซีนของ AstraZeneca ในระยะเวลาเพียง 10 วัน และมีกรณีคล้ายกันเกิดขึ้นมาหลายกรณี จึงมีการตั้งข้อสงสัยว่าวัคซีนของ AstraZeneca อาจเป็นปัจจัยที่กระตุ้นให้เลือดแข็งตัวง่ายขึ้น จนเกิดเป็นลิ่มเลือดไปอุดตันดังที่อธิบายมา
จากกรณีที่มีคนเสียชีวิต และผู้ป่วยจำนวนหนึ่งที่มีผลวินิจฉัยเบื้องต้นว่าลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำ อาจเป็นภาวะข้างเคียงจากการฉีดวัคซีน ซึ่งหากดูตัวเลขที่เกิดขึ้นจะ พบ 22 กรณี จากวัคซีนจำนวนกว่า 3 ล้านโดสที่ฉีดไปแล้ว ซึ่งถือเป็นจำนวนที่น้อยมาก ๆ และผู้คนส่วนใหญ่ที่ฉีดวัคซีนตัวนี้เข้าไปก็ยังใช้ชีวิตได้ปกติสุขดี ภาวะนี้จึงน่าจะเป็นภาวะที่สามารถเกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะกับผู้ที่มีโรคประจำตัวอยู่แล้ว และจะไม่มีปัญหาสำหรับคนที่แข็งแรงดี เหตุการณ์จึงไม่น่ากลัวอย่างที่คิด และไม่ควรจะตื่นตระหนกกันมากจนเกินไป
ถึงอย่างนั้น ณ เวลานี้ก็ยังไม่มีข้อบ่งชี้ที่ชี้ชัดว่าการฉีดวัคซีนของ AstraZeneca มีความเชื่อมโยงทำให้เกิดภาวะลิ่มเลือดอุดตัน ทำให้หลาย ๆ ประเทศออกมาระงับการใช้วัคซีนชั่วคราวเพื่อตรวจสอบข้อเท็จจริง
ในเวลาต่อมา รัฐบาลอังกฤษก็ได้ออกมาชี้แจง ว่าวัคซีน Covid-19 ของ AstraZeneca ที่พัฒนาร่วมกับ Oxford University นั้นมีความปลอดภัยและมีประสิทธิภาพในการใช้งาน รวมถึงองค์การอนามัยโลก (WHO) ก็ออกมายืนยันเช่นกัน ว่าการเกิดลิ่มเลือดในผู้เสียชีวิตหลาย ๆ คนนั้น ไม่ได้มีการเชื่อมโยงกับการฉีดวัคซีนของ AstraZeneca และวัคซีนของ AstraZeneca ก็มีทั้งความปลอดภัยและประสิทธิภาพ จึงไม่จำเป็นต้องระงับการใช้งาน
ดังนั้น ไม่ว่าการเกิดลิ่มเลือดนี้จะสัมพันธ์กับการฉีดวัคซีนหรือไม่ ก็ขอให้เรื่องนี้กระจ่างโดยเร็ว ไม่ผิดที่รัฐบาลหลาย ๆ ประเทศจะเป็นกังวลกับความปลอดภัยของประชาชน หวังว่าประเทศที่ประกาศระงับการใช้งานจะรีบตรวจสอบข้อมูลโดยเร็ว ที่สำคัญ ต้องมีการทำความเข้าใจกับประชาชนด้วย เพราะยิ่งฉีดวัคซีนได้ช้าเท่าไร โลกของเราก็ต้องเผชิญกับ COVID-19 กันไปอีกนานเท่านั้น นั่นหมายความว่าจะเป็นผลเสียต่อประชาชน ต่อประเทศชาติ และต่อโลกมากกว่าผลดี
ข้อมูลจาก European Medicines Agency, The Thaiger
