ในวงการศิลปะ การทำงานศิลปะแบบสะท้อนสังคม แซะการเมืองถือเป็นเรื่องปกติมาก ๆ แต่เราจะพาไปทำความรู้จักกับศิลปินอีกคนที่ทั้งเปรี้ยวทั้งแสบ แบบที่แหยมแหย่ผู้นำโลกมันโต้ง ๆ เนี่ยแหละ
Maurizio Cattelan (เมาริซิโอ คัตเตลาน) ศิลปินชาวอิตาลีวัย 58 ปีที่มีชื่อเสียงมาจากการทำประติมากรรมสะท้อนสังคม การเมือง จนได้ชื่อว่าเป็นตัวแสบแห่งวงการ ซึ่งมีจุดเด่นในการทำงานแบบ Hyperrealism หรือประติมากรรมแบบเหมือนจริงมาก ๆ ในขนาดเท่าจริง ยิ่งทำให้ผลงานมีอิมแพคต่อคนดูมากขึ้นไปอีก บวกกับการแตะประเด็นอ่อนไหวหลาย ๆ เรื่อง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องศาสนา ด้วยการทำประติมากรรมสันตะปาปานอนอยู่บนพื้น โดนก้อนหินก้อนใหญ่ทับไว้ รอบ ๆ มีเศษกระจก หรือเล่นเรื่องการเมืองอย่างการทำประติมากรรมอดอล์ฟ ฮิตเลอร์ กำลังคุกเข่าเหมือนกับว่ากำลังขอไถ่บาปจากพระเจ้า หรือการนำร่างสัตว์ที่ตายแล้วมาสตั๊ฟไว้ และนำมาโชว์เป็นผลงานศิลปะในท่วงท่าต่าง ๆ แต่ละประเด็นเรียกได้ว่าอ้อนบาทาของผู้วิจารณ์ศิลปะและเป็นที่ถกเถียงของคนในสังคมได้ดีจริง ๆ
แต่ไอ้ที่สุดและเป็นกระแสขึ้นมาอีกรอบนั่นก็คือเมื่อคราวที่ทรัมป์ ประธานาธิบดีสหรัฐได้ติดต่อขอยืมผลงานศิลปะของแวนโก๊ะเพื่อนำไปติดตั้งที่ทำเนียบขาวซึ่งถือเป็นธรรมเนียมปกติ แต่พิพิธภัณฑ์ตัวแสบอย่างกุกเกนไฮม์ (พิพิธภัณฑ์ที่คัตเตลานไปจัดแสดงผลงาน) ดันปฏิเสธคำขอนั้นและแสดงความใจดีด้วยการให้ยืมผลงาน America ของคัตเตลานที่กำลังจะหมดช่วงแสดงไปติดตั้งแทน ซึ่งเป็นโถ่ส้วมที่ทำจากทองคำทั้งอัน แถมยังใช้งานได้จริง!
America (2016) คืองานประติมากรรมของคัตเตลาน โถส้วมที่ทำจากทองคำทั้งหมด 18 กะรัต และสามารถใช้งานได้จริง เพราะทำเหมือนห้องน้ำในพิพิธภัณฑ์ทุกอย่าง ทำให้มีคนจำนวนไม่น้อยที่มาต่อคิวเพื่อจะได้ลองใช้งานโถส้วมทองคำนี้บ้าง ซึ่งก็จะมีพนักงานคอยทำความสะอาดให้ทุก 15 นาที
โถส้วมทองคำที่ฟุ่มเฟือยจนไม่รู้ว่ามูลค่ามหาศาลขนาดไหนนี้เป็นสิ่งสะท้อนว่ามีชาวอเมริกันเพียง 1 เปอร์เซ็นต์เท่านั้นที่จะสามารถมีไว้ในครอบครองและใช้มันได้ แต่คัตเตลานนำมาสร้างเป็นงานศิลปะเพื่อให้คนอีก 99 เปอร์เซ็นต์สามารถใช้บริการได้ และเป็นผลงานหนึ่งที่แสดงถึงความเท่าเทียมซึ่งตัวเขาเองชอบมาก ๆ ซึ่งก็ทำให้คนใช้บริการตระหนักได้ว่า “ไม่ว่าจะกินอาหารมื้อละสองร้อยดอลลาร์ หรือกินฮอตดอกราคาสองดอลลาร์ สุดท้ายผลลัพท์ก็เหมือนกันนั่นแหละ”
พูดถึงงานโถส้วมแล้วคนก็จะนึกถึงดูชองป์ ตัวแสบในวงการศิลปะยุคแรกเริ่มที่นำโถส้วมสำเร็จรูป เซ็นต์ลายเซ็นต์ส่งไปแสดงในนิทรรศการศิลปะ ซึ่งคัตเตลานเองก็ได้แรงบันดาลใจจากลัทธิดาดาที่มีดูชองป์เป็นตัวพ่อ วิธีการสร้างงานแบบ Ready-made ที่เป็นการนำของสำเร็จรูปมาประกอบเป็นงานศิลปะอีกที และเขาก็ได้ต่อยอดไปมากกว่านั้น ด้วยการทำของใช้ทั่ว ๆ ไปให้เป็นงานศิลปะอีกทีหนึ่ง พร้อมกับคอนเซปต์แสบ ๆ คัน ๆ สมกับที่เป็นศิลปินในลัทธิ Conceptual Art หรือศิลปะที่ใช้แนวคิดเป็นแกนหลักในการสร้างผลงาน
คัตเตลานนอกจากจะเป็นที่รู้จักในนามตัวแสบแล้ว คนทั่วไปก็จะนิยามเขาว่าเป็นศิลปินที่แซะการเมืองไปแล้ว แต่คัตเตลานนิยามตัวเองว่าเป็นกระจกที่สะท้อนสังคมมากกว่า ความจริงผลงานส่วนใหญ่เขาก็ไม่ได้ทำเองหรอก แต่ก็เป็นปกติของศิลปินที่มีลูกมือ ใช้แค่ไอเดียเปรี้ยว ๆ ของตัวเองก็พอแล้ว
อ้างอิงข้อมูลจาก
https://en.wikipedia.org/wiki/Maurizio_Cattelan
https://www.guggenheim.org/exhibition/maurizio-cattelan-america
https://www.theartstory.org/artist/cattelan-maurizio/
