มัคคุเทศก์หรือไกด์ เป็นอาชีพที่คอยให้ความช่วยเหลือเรื่องข้อมูล ความเข้าใจทางด้านวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ และเหตุการณ์ร่วมสมัยต่างๆ แก่บุคคลที่อยู่ในกลุ่มท่องเที่ยว มัคคุเทศก์ส่วนใหญ่จะได้รับการรับรองจากองค์กรที่เกี่ยวข้องก่อนทำงาน ทั้งนี้ก็ขึ้นอยู่กับนโยบายของแต่ละประเทศและภูมิภาค สำหรับมัคคุเทศก์ไทยจะต้องขออนุญาตประกอบอาชีพ และขอมีบัตรไกด์ได้จากกรมการท่องเที่ยว โดยบุคคลที่จะมาเป็นมัคคุเทศก์หรือไกด์ ต้องมีคุณสมบัติอะไรบ้างนั้น Tonkit360 พาไปหาคำตอบกับ “ไกด์ทอม-ทิพากร จันทร์แถม” มัคคุเทศก์วัย 57 ปี ผู้คร่ำหวอดอยู่ในวงการทัวร์นำเที่ยวมาแล้วกว่า 37 ปี
มาทำอาชีพมัคคุเทศก์หรือไกด์ได้อย่างไร
ไกด์ทอม : ย้อนไปเมื่อปี 2524 ตอนนั้นครอบครัวของผมได้ออกรถมา 1 คัน เพื่อมาบริการทัวร์นักท่องเที่ยว แต่ขณะนั้นผมเป็นคนขับรถเฉยๆ คราวนี้ด้วยความที่ผมมีความรู้ในด้านของภาษา ก็เลยไปสอบเอาบัตรไกด์พอได้บัตรไกด์มา ผมก็เริ่มทำงานเป็นมัคคุเทศก์จนถึงปัจจุบันนี้ก็ได้ 37 ปีแล้วครับ
อยากเป็นมัคคุเทศก์หรือไกด์ จำเป็นไหมต้องจบการท่องเที่ยว
ไกด์ทอม : ในปัจจุบันนี้ผมคิดว่าไม่จำเป็น เพียงแต่การจะมาเป็นไกด์ได้นั้น ต้องมีบัตรอนุญาตที่ถูกต้องตามกฎหมาย ซึ่งการขอบัตรไกด์มีอยู่ 3 วิธีนั่นก็คือ ไปอบรมประมาณ 3 เดือน เพื่อให้ได้วุฒิบัตรมาแล้วไปขออนุญาตทำบัตรไกด์ หรือขออนุญาตประกอบอาชีพไกด์ อีกวิธีก็คือจบการศึกษาปริญญาตรี ในสาขาที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยว พอเรียนจบแล้วสามารถเอาหลักฐาน ไปขอมีใบอนุญาตเป็นไกด์กับกรมการท่องเที่ยวได้ ส่วนอีกวิธีหนึ่งก็คือการอบรมระยะสั้น โดยใช้วุฒิการศึกษาที่ต่ำกว่า แต่ว่าจะได้บัตรไกด์ที่จำกัดพื้นที่ในการทำงาน (บัตรสีชมพู) อันนี้จะอบรมประมาณ 1 เดือนหรือแล้วแต่สถาบันครับ ทั้งนี้การเป็นไกด์โดยไม่มีใบอนุญาตนั้น มีความผิดตามพระราชบัญญัติ โทษจำคุกไม่เกิน 1 ปี หรือปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับด้วยครับ
ลักษณะงานของมัคคุเทศก์หรือไกด์
ไกด์ทอม : เอาง่ายๆ ก็คือว่าเรานำเที่ยวเป็นหลัก และบอกเล่าเรื่องราวต่างๆ ให้กับนักท่องเที่ยวได้รู้เกี่ยวกับสถานที่นั้นๆ รวมถึงการบริหารทัวร์ เช่น มัคคุเทศก์หรือไกด์จะต้องรู้ว่าทัวร์ที่จะต้องไปนี้มีกี่วัน ในแต่ละวันต้องทำอะไรบ้าง และบริหารเรื่องที่จะเล่าว่าวันไหนต้องเล่าเรื่องอะไร แม้แต่มีเวลาว่างในช่วงขณะที่รถวิ่ง เราก็ต้องเลือกเรื่องที่จะมาเล่าเพื่อให้นักท่องเที่ยวได้ความรู้ ซึ่งการจะเป็นมัคคุเทศก์หรือไกด์ที่เก่งจะต้องเป็นนักจัดการที่ดี เพราะในการนำทัวร์มีสิ่งหนึ่งที่จะต้องเผชิญแน่ๆ นั่นก็คือปัญหา ฉะนั้นไกด์จะต้องรู้วิธีแก้ไขปัญหา เพื่อให้มันบรรเทาหรือจบสิ้นไปด้วยดีด้วย
คุณสมบัติหลักของมัคคุเทศก์หรือไกด์
ไกด์ทอม : นอกจากมัคคุเทศก์หรือไกด์จะต้องเป็นนักแก้ปัญหา นักบริหาร นักจัดการที่ดีแล้ว คุณสมบัติหลักอีกอย่างที่จะต้องมีนั่นก็คือองค์ความรู้ การจะมาเป็นมัคคุเทศก์ต้องอ่านหนังสือเยอะๆ เพราะเอาจริงๆ ความรู้ที่ได้จากการอบรมนั้นมันไม่เพียงพอ เขาอบรมบอกแค่แนวทางต่างๆ ทั่วไป ส่วนความรู้ที่ได้จากมหาวิทยาลัย 4 ปี ผมว่ามันก็ยังไม่พอเหมือนกัน ฉะนั้นถ้าอยากจะเป็นมัคคุเทศก์หรือไกด์ที่เก่งจะต้องอ่านหนังสือเยอะๆ วิเคราะห์แล้วเอาองค์ความรู้ต่างๆ มารวมกัน แล้วก็สามารถเลือกเรื่องที่จะเล่าได้อย่างเหมาะสมกับกลุ่มนักท่องเที่ยว และอธิบายให้นักท่องเที่ยวฟังได้อย่างเข้าใจครับ
การอบรมไกด์ทั่วไป VS การอบรมไกด์เฉพาะทาง
ไกด์ทอม : การอบรมแบบทั่วไปคือ ผู้อบรมจะบอกถึงกฎหมายเกี่ยวกับการท่องเที่ยวนั้นมีอะไรบ้าง วิธีการทำทัวร์ และก็ความรู้เบื้องต้นต่างๆ ที่จะต้องรู้ ส่วนการอบรมเฉพาะทางนั้น ยังไม่เป็นการอบรมที่นิยมเท่าไหร่ เพราะจะเป็นการอบรมเพื่อเสริมทักษะ เช่น เดินป่า ชายทะเล ชายฝั่ง ไม่ใช่การอบรมไปเพื่อขออนุญาตมีบัตรไกด์นำเที่ยว ถ้าอยากมีบัตรไกด์นำเที่ยวจะต้องไปอบรมไกด์ทั่วไปเท่านั้น ซึ่งจะมีบัตรอยู่ 2 แบบคือบัตรบรอนซ์กับบัตรชมพู (บัตรจำกัดพื้นที่)
มัคคุเทศก์หรือไกด์มีกี่ประเภท
ไกด์ทอม : หลักๆ ก็จะมีอยู่ 2 ประเภทครับคือไกด์ในประเทศกับไกด์ต่างประเทศ ซึ่งไกด์ในประเทศนั้นจะดูแลนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติที่เข้ามาเที่ยวในประเทศไทย หรือดูแลนักท่องเที่ยวคนไทยด้วยกันเองในการเที่ยวภายในประเทศไทย ส่วนไกด์ต่างประเทศคือการไปนำเที่ยวให้กับนักท่องเที่ยวชาวไทยที่เดินทางไปต่างประเทศครับ
รายได้ต่อเดือนของมัคคุเทศก์หรือไกด์อยู่ที่เท่าไหร่
ไกด์ทอม : อาชีพมัคคุเทศก์หรือไกด์เป็นงานที่ไม่มีเงินเดือนตายตัว เรียกว่าแล้วแต่ความสามารถของบุคคลก็แล้วกัน เพราะบางคนทำรายได้ได้เดือนละเป็นแสน บางคนทำรายได้ได้ปีละเป็นล้าน อย่างผมเองก็เคยทำได้เหมือนกัน แต่โดยพื้นฐานรายได้ของมัคคุเทศก์หรือไกด์ไทยในปัจจุบัน จะอยู่ราวๆ 2-5 หมื่นบาทต่อเดือน ทั้งนี้ทั้งนั้นผมว่ามันก็ขึ้นอยู่กับความโชคดีของแต่ละคนด้วย เพราะหลายคนกำลังประสบกับปัญหางานไม่ค่อยมีบ้าง หรือในบางภาษาไกด์ล้นตลาดก็อาจจะรายได้น้อยหน่อย แต่ถ้าเป็นมัคคุเทศก์หรือไกด์ที่มีความสามารถ ทั้งในด้านบริหารการจัดการ การดูแลบริการต่างๆ ก็อาจจะมีงานเข้ามาแบบไม่ขาดมือ จนมีรายได้ต่อเดือน 7 หมื่นถึง 1 แสนบาทเลยก็ได้ครับ
อ่านต่อ : มุมมองของ ไกด์ทอม-ทิพากร กับปัญหาไกด์เถื่อนในไทย (ตอนจบ)
